Lương Trạm “thấp thân” (ướt người) [1]: Anh phải đứng ở nơi cao nhất mới có thể nhìn xa nhất

Mưa, bầu trời đen đặc khiến người ta có cảm giác áp bức, khó thở.

Mùa đông năm nay mưa cũng nhiều hơn trước.

Tôi gục vào phía sau trụ hiên, lén nhìn qua đoàn người đông đúc, thấy mẹ đang quỳ gối trong sân, bộ sườn xám vải gấm màu xanh ngọc ướt đẫm. Đóa hoa lài cài trên mái tóc bà cũng bị mưa vùi dập cho héo tàn hoàn toàn chẳng còn dáng vẻ tươi xinh như khi vừa mới hái khỏi cành — tên của bà cũng chỉ có một chữ Lài, nghe nói đó là cái tên mà ba đã đặt cho bà khi mới gả vào nhà. Năm ấy bà được gả vào nhà này làm vợ lẽ cũng là năm cuối cùng trước khi Hồng Kông hủy bỏ chế độ đa thê. Lúc đó bà đắc ý vô cùng, bởi vì như vậy về sau cho dù sẽ có rất nhiều rất nhiều những người phụ nữ khác trong cuộc đời của ba nhưng họ sẽ vĩnh viễn không bao giờ có được một danh phận mà họ muốn.

Hôm nay là mồng một tháng giêng, theo thông lệ là phải đi tế tổ, cho nên toàn bộ người trong tộc đều theo yêu cầu của ba, từ các nơi chạy tới, tụ họp lại ở nhà tổ. Đây là một kiểu nhà cũ, xây ở trên đỉnh núi, lúc đi vào là tầng tầng lớp lớp nhà đan xen nhau rất thú vị, nhiều vô số kể không thể nào nhìn hết được.

Tôi từ nhỏ đã lớn lên ở căn nhà hiện đại, lần đầu nhìn thấy căn nhà cổ này, cảm giác rất ngạc nhiên. Mẹ nói với tôi, nơi như vậy là biểu tượng cho một dòng dõi. Bởi vì phàm là người có tiền thì ai cũng có thể mua được một căn nhà hiện đại, nhưng chỉ có những nhà giàu lâu năm sầm uất bao đời mới có được loại nhà cổ cả trăm tuổi phong thái khác thường này.

Tổ tiên nhà tôi đều là thương nhân lớn, số người trí thức lại càng nhiều hơn nữa. Trong vòng một đời có đến mấy vị đại quan tiếng tăm lừng lẫy đến tận kinh đô và các vùng lân cận, sau Cách mạng Tân Hợi cả gia từ kinh thành dời về Hồng Kông, mang theo rất nhiều châu báu, sách vở, văn vật, kèm theo đó là những quy tắc của gia tộc và quan niệm huyết thống tích lũy từ bao thế hệ bền chắc đến không gì có thể phá nổi. Tất cả những thứ đó đều là niềm kiêu hãnh trong lòng người trong tộc, cũng là vinh quang mà không một nhà giàu mới nổi tầm thường nào có thể với tới được.

Anh hai lớn hơn tôi mười tám tuổi, bản tính cao cao tại thượng, tất cả anh em đều cách anh khá xa, chỉ cần nhìn thấy anh ấy từ xa là đã cúi người chào, là nhân vật mà mọi người phải ngẩng đầu mới có thể nhìn thấy được. Nhưng mẹ tôi suy tính sâu xa lại có thể cực độ tự hạ mình, từ lúc tôi còn nhỏ đã nghĩ đủ loại phương pháp, mục đích để đưa tôi vào dòng con cháu chi trưởng, hết sức khiêm tốn, giành được sự yêu thích của bà lớn. Qua thời gian lâu dài, tôi liền cùng vị anh hai đích tôn này cùng một cô chị đích tôn lớn tuổi hơn tôi bốn tuổi kết tình hữu nghị tương đối khác thường.

Anh hai đi học ở Thụy Điển biết hết mọi món đồ mới mẻ tân thời trên thế giới. Lúc anh ấy vui lại nói cho tôi biết các loại kiến thức mới mẻ trên thế giới; lúc giận lại dùng đủ các loại ngôn ngữ của các quốc gia khác nhau ra dạy dỗ tôi. Anh ấy nhỏ thì dạy tôi chơi patin, rảnh rỗi thì mang tôi đi lướt sóng, đồng thời anh ấy cũng là một tay đua nghiệp dư, bình sinh giỏi nhất là các loại trò chơi kích thích mạo hiểm.

Chỉ là hôm nay, người thanh niên năm ấy dần trưởng thành, từ từ bắt đầu tiếp quản việc làm ăn của gia tộc, sau khi lập gia đình liền dần dần mất đi hết thảy vẻ tung hoành, tuân thủ quy củ nghiêm ngặt, tiếp tục như thế mấy năm, những tin tức phê bình đối với anh ấy cũng dần dần từ một anh chàng playboy chuyển thành tuổi trẻ tài cao, gương mặt thường xuyên xuất hiện trên trang bìa các loại tạp chí thời thượng. Nhân chuyến về nhà tế tổ lần này, anh ấy cũng lập tức cởi bỏ âu phục, y theo yêu cầu của ba, thay áo dài màu xanh, tay dâng giày vải, kính cẩn đứng ở hàng đầu, cử chỉ nghiêm khắc dựa theo quy định của tổ tiên yêu cầu để biểu thị mình không hề quên lời tổ tiên răn dạy.

Hôm nay là do anh hai chủ trì nghi thức tế tự. Anh ấy thiên vị tôi, nên chỉ rõ là muốn tôi hỗ trợ. Tôi không hiểu quy củ, lúc thượng hương, thấy anh hai đốt lửa khó khăn, liền tiến lên giúp cầm nhang đèn, châm hương vào ngọn lửa đang cháy. Thấy ba nghiêm mặt, tôi vẫn không biết mình đã gây họa, đợi đốt xong nhang đèn, tôi quay đầu, thấy anh hai sững sờ, liền dứt khoát nhận lấy hương từ trong tay anh ấy, thuận tay cắm nén hương đầu tiên vào lư hương.

Về sau tôi mới biết, chiếu theo quy tắc của gia tộc, nén hương đầu tiên chỉ có trưởng tử đích tôn mới được quyền kính hiến tổ tiên, chuyện này liên quan đến huyết thống thuần túy và chính gốc, những người khác dù thế nào cũng không được nhúng tay.

Chuyện rối loạn tôn ti trật tự lớn nhỏ như thế, lại ngang nhiên xảy ra ở trong nghi thức tế tự khiến tất cả mọi người nhất thời hết hồn, không biết nên phản ứng thế nào. Cũng là mẹ tôi nắm thời cơ rất nhanh, lập tức bổ nhào tới, quỳ trước mặt ba, dập đầu xuống đất, khóc nói: “Thằng Trạm còn nhỏ không hiểu chuyện, xin lão gia bỏ qua cho nó. Tất cả đều là lỗi của tôi, là tôi không dạy nó đàng hoàng……”

Sắc mặt ba u ám, nhìn chằm chằm tôi vài lần, thấy mẹ tôi liên tục dập đầu đến nỗi trên trán đã chảy máu, mới phất tay, nói: “Ra sân nhà quỳ chịu phạt đi……”

Tôi vô cùng lo lắng, muốn qua đó, nhưng thấy mẹ ngẩng đầu, vẻ mặt hết sức vui mừng nói: “Thật cảm ơn lão gia!” Rồi dùng ánh mắt bảo tôi, không được đi qua.

Từ sáng sớm trời đã mưa, lúc này bên ngoài sân đã đọng một lớp nước mỏng, song mẹ vẫn đi qua, không chút do dự quỳ trong nước, xuyên đám người, mỉm cười nhìn tôi, nét mặt lúc này tràn ngập sung sướng.

Vô số người vây xem bà bị phạt, thầm thì to nhỏ, đại khái là nói phạt nhẹ như vậy để che dấu tai họa, ba tôi đã quá mức nhân từ rồi.

Mưa càng rơi càng lớn, tôi xuyên qua đám người nhìn bà, thấy đóa hoa lài kia rốt cuộc cũng dần dần bị gió mưa đánh cho tan tác, mà gương mặt trang điểm của bà, cũng ở dần dần mơ hồ, dần dần ảm đạm trong màn mưa.

Trong lòng tôi bà là người xinh đẹp nhất, hơn nữa trong ấn tượng, bà cũng là người luôn luôn coi trọng dung nhan nhất. Nhớ năm đó tôi sáu tuổi, ba nói sắp về, từ sáng sớm bà liền giục bà vú già trang trí cả khu nhà nhỏ thành kiểu hoàn toàn mới, trong phòng ngủ kiểu âu, lại treo đèn lồng nến đỏ truyền thống, so với những lúc lễ tết mấy năm gần đây còn náo nhiệt hơn ba phần. Còn bà ngày đó trái lại chỉ mặc thuần một màu trắng mộc mạc, cài lên mái tóc một đóa hoa nhài, nghe nói năm đó ba vừa ý bà, chính là vừa ý kiểu một màu trắng mộc mạc ấy, ông nói bà có khí chất cao nhã tinh tế, dáng dấp như một bông hoa nhài.

Hôm nay lúc sáng sớm, bà còn cười nói với tôi: “Hà gia mới phải một thợ cắt tóc từ Anh tới đây, mang đến mấy kiểu tóc mới mốt nhất. Mấy bà vợ bé đều thay phiên nhau làm kiểu tóc mới, nhưng thợ cắt tóc nói, gương mặt của mẹ hợp nhất với kiểu tóc thanh nhã.”

Tôi gật đầu tỏ vẻ hiểu, nhưng trong lòng có chút cảm giác không được tự nhiên kỳ quái nảy lên. Mặc dù từ lúc nhỏ, đối với rất nhiều thứ không có hiểu rõ lắm, nhưng năm tháng qua đi, tôi cũng đã đại khái hiểu được, bất luận bà có tỉ mỉ trang điểm ăn mặc như thế nào đi nữa, thì qua năm tháng đằng đẵng của đời người chôn vùi ở chỗ này e là cũng chỉ đành phải một mình đối diện với gương mà tự cảm nhận số phận cuối cùng.

Ba đối đãi với mọi người cũng không tính là hà khắc, tiền tháng nào phát ra cũng rất dày. Cho tới nay, mẹ con chúng tôi đều không phải lo chuyện áo cơm, chỉ là một năm, khó mà gặp được ba mấy lần. Việc buôn bán của ông trải rộng toàn cầu, ở khắp nơi nuôi phòng ngoài, cả năm không về nhà, thỉnh thoảng trở về, cũng hiếm khi đưa mắt lướt qua người mẹ. Mỗi năm bà có thể được ân sủng rất ít hầu như là không có mấy, thỉnh thoảng có mấy lần, cũng đều là do bà lớn thấy bà kính cẩn hầu hạ mới trăm phương ngàn kế sắp xếp cho bà.

Hôm nay từ lúc sáng sớm, bà đã đặc biệt tìm một bông hoa lại đẹp cài lên tóc, vậy mà ba lại không thèm liếc mắt nhìn bà. Cả lúc ba phạt bà ấy quỳ gối trong mưa, vẻ mặt cũng nhàn nhạt, liếc bà một cái rồi không hề để ý tới nữa, tiếp tục bảo anh hai hướng dẫn mọi người hoàn thành nghi thức tế tự. Từ tế rượu đến niệm kinh đến kính cống, khâu nào cũng dài dòng mà rườm rà, xử lý xong tất cả thì cũng đã vào giờ ngọ. Tôi không dám rời khỏi đội ngũ, nhưng nhịn không được vẫn quay đầu lại nhìn bà.

Trước đó, bất luận đi đến nơi nào, bà vẫn luôn che chở tôi, song giờ khắc này, bà quỳ trong mưa, sắc mặt dần dần tái nhợt, vẻ mặt cũng đã không thể nhìn rõ. Một chốc, bỗng nhiên tôi nghĩ, nếu như có một ngày, tôi mất bà thì thế giới sẽ thay đổi thế nào. Chung quanh đều là người thân, vô cùng – náo nhiệt, nhiếu đến hơn mấy trăm người, nhưng nếu không có bà, ai còn có thể và lúc tôi phạm sai lầm, không chút do dự lao tới che chở tôi, bằng lòng lấy thân mình ra chịu thế?

Tế tự xong, anh hai đi tới gọi tôi, nói: “Ba phạt bà ấy, thì sẽ không phạt em, đi vào cùng mọi người ăn cơm đi!”

Tôi bưng chén lên, xúc từng miếng từng miếng cơm bỏ vào trong miệng, không biết mình đến tột cùng đã ăn những thứ gì. Nhìn ra ngoài, thấy bà thân mình dần dần run rẩy, trong mưa gió, tôi đã dần dần thấy được vẻ mặt bà. Bà hẳn là vẫn nhìn tôi, nhưng mưa gió quá lớn, dần dần ngăn cản tầm mắt.

Ba ngồi ở ghế chủ tọa trên cao, gương mặt nghiêm túc trầm lắng ăn cơm, trước sau không nhìn bà, cứ như đã quên mất sự tồn tại của bà. Tôi ngẩng đầu nhìn ba một cái, lại quay đầu nhìn dáng vẻ bà quỳ gối trong mưa, đột nhiên cảm thấy có sự bi thương không biết tên từ sâu trong lòng phát ra — tôi đã chín tuổi, đã có thể xem hiểu rất nhiều thứ.

Từ nhỏ đến lớn, bà liều mạng bồi dưỡng tôi, giáo dục tôi, hy vọng tôi trưởng thành là một nam tử hán đỉnh thiên lập địa, nếu đã vậy, vì sao họa tôi gây ra lại muốn bà gánh chịu?

Nghĩ như vậy, tôi liền để bát đũa xuống, đứng dậy, từ từ đi ra ngoài, từ từ đi vào trong màn mưa.

Mưa rơi như trút nước, lúc bước vào khiến người ta có cảm giác ngày trời đất mênh mông mất mát và hư vô. Từng làn nước lạnh buốt dọc theo khe hở của y phục tiến vào vạt áo, lạnh thấu xương. Tôi chỉ mới đi trong mưa mấy bước, đã không thể chịu được rét lạnh như vậy, bà đã quỳ ở trong mưa to lâu như vậy, không biết là có cảm giác thế nào.

Tôi nghe thấy anh hai gọi ở phía sau. Tôi vẫn luôn nghe lời anh hai, nhưng lúc này tôi thà không nghe thấy. Tôi bước từng bước xuyên màn mưa, đi tới trước mặt bà, cúi đầu quỳ xuống. Mưa to giống như bàn chải, rào rào rơi xuống, táp vào da lạnh như băng, đau đớn như thể cầm dao cắt vào thịt.

Bà từ nhỏ đã không cho tôi khóc, lúc này ở giữa cơn mưa tầm tã, quỳ gối trước mặt bà, tôi lại nếm được mùi vị nước mắt mằn mặn lẩn vào trong môi.

Mưa gió đã sớm tẩy đi toàn bộ lớp trang điểm trên mặt bà, cứ như là gọt bỏ hết lớp phấn sắc che phủ những vết rạn trên vòng ngọc, có cảm giác yếu ớt cực độ tái nhợt. Tôi nhìn bà, dáng vẻ rõ ràng là sắp té xỉu, song bà vẫn ngẩng đầu nhìn tôi, trong ánh mắt đã sớm trống rỗng đột nhiên xuất hiện tia biến hóa thần kỳ. Trong mắt bà xẹt qua một vẻ như là kích động, song chỉ sau một khắc, bà lại bỗng nhiên dương tay, hung hăng vung một bạt tai lên mặt tôi.

Môi bà tím tái, dường như đã không thể tiếp tục mở miệng nói chuyện, song bà đúng là vẫn còn mở miệng, run rẩy nói: “Lòng dạ đàn bà như thế, sao con xứng đáng làm con của ba con được……”

Thật ra bà đã không còn sức, cho nên cái bạt tai kia vung lên mặt cũng không có chút sức nặng nào. Cũng không đau, song tôi lại bị sự thất vọng trong đáy mắt bà đả thương.

Bà vất vả lắm mới có được tôi, ở vào năm tháng tươi đẹp nhất mà mãi không có thai. Ngược lại sau khi thất sủng nhiều năm, lại vô cùng ngoài ý muốn một đêm ân sủng liền có được tôi, coi như là trời cao ban ơi; bà sinh tôi cũng quá gian nan, từ lúc đầu mang thai đến lúc sinh đều không ổn định, bà vẫn kiên trì không để ý đến an nguy bản thân mà sinh con, thiếu chút nữa là rong huyết qua đời, nguyên khí tổn thương nặng nề, từ đó đến giờ vẫn không khỏi; bà nuôi dưỡng tôi cũng không dễ dàng, vì để cho tôi được cùng đãi ngộ như anh hai con vợ cả, ngày nào bà cũng vây quanh bà lớn bưng trà dâng nước, chẳng khác nào tôi tớ.

Tôi không thể, cũng không chịu được việc bà dùng ánh mắt thất vọng như vậy mà nhìn tôi chăm chú.

Đêm hôm đó, bà sốt cao mê man, được đưa đến bệnh viện cấp cứu. Ba chưa từng tới thăm bà, nhưng bà cũng không thất vọng, ngược lại bà nhìn tôi, từng chữ từng câu nói: “Anh hai con là đồ vô dụng, vì phụ nữ mà thiếu chút nữa làm loạn cả nhà.” Tôi cũng biết chuyện bà nói này, đại khái là anh hai lúc đi học ở Thụy Điển có yêu một cô gái, từng làm ầm lên với cả nhà, song cuối cùng, vẫn cưới chị dâu lớn hiện nay. Tôi lúc đó vẫn chưa hiểu chuyện trai gái, chỉ biết là có một lần đi theo anh hai đến Thụy Điển nói chuyện làm ăn, thấy anh ấy vứt bỏ thư ký và trợ lý đặc biệt, chỉ dẫn theo tôi, cuối cùng lại để tôi ở ngoài cửa, một mình đi vào trong giáo đường, rất lâu vẫn không ra.

Mẹ tôi nhìn chằm chằm vào đôi mắt tôi, hạ thấp giọng, từng chữ từng câu nói: “Con đã có thể cắm nhang dâng hương đèn ở trước mặt tổ tiên, nói không chừng trong lòng tổ tiên cũng có ý chọn con. Mẹ khổ cực như vậy mới thu xếp cho con ra vào chính thất, con nhất định phải nghĩ cách đi theo anh hai con học việc buôn bán. Chính thất chỉ có một đứa con trai này, lại là một đứa mềm lòng, cũng không ai biết tương lai sẽ có biến cố gì. Lão gia thông minh cả đời, nhưng thua ở chỗ quá tuân theo lề thói cũ, mọi chuyện chỉ giao cho thằng con trai lớn, ông ấy lo tương lai lỡ có chuyện ngoài ý muốn, không ai có thể đứng ra chống đỡ đại cục. Hôm nay mẹ đánh con, là muốn con biết, sinh tồn trong cái thế giới này không được phép có lòng dạ đàn bà như vậy. Tương lai nếu có một ngày, Trạm của mẹ có thể ngồi vào vị trí gia chủ, mẹ có chết cũng cam lòng……”

Tôi mới chín tuổi mà bà đã dám đem tâm nguyện đại nghịch bất đạo như vậy nói cho tôi biết. Bà lo tôi không biết mục tiêu của đời mình, trên đường phấn đấu sẽ vô tình đi nhầm hướng.

Đây là trận mưa to nhất trút xuống đời tôi khiến toàn thân tôi ướt đẫm. Song chính vào ngày này, bà nói cho tôi biết: “Con không nên vì một đóa hai đóa hoa thơm cỏ dại ven đường đời mà tùy tiện có ý nghĩ nghỉ chân. Trên phương diện làm người, con phải lấy ba con làm tấm gương, chứ đừng học theo anh hai con. Con phải nhớ cho kỹ, đàn ông tốt làm việc thiên hạ, chí ở bốn phương, chỉ có đứng ở nơi cao nhất, mới có thể nhìn xa nhất……”

Bà nói đạo lý vẫn luôn chính xác, mặc dù một người phụ nữ, lại biết co biết duỗi mà chịu nhục, thâm hiểu thuật tùy cơ ứng biến.

Chẳng qua là, tôi cúi đầu nhìn thấy trên bàn dài bên cạnh, có bông hoa nhài đã tàn tạ bà đã tự tay lấy xuống, vẫn còn đọng những giọt nước mưa.

Thì ra là, bà từ trước đến nay cũng chỉ xem mình là một bông hoa thơm cỏ dại có thể rất nhỏ bé trên con đường đời của cha, vậy hà cớ gì, từ sáng sớm đã phải rời giường, tốn hao tâm huyết như thế, đem này một đóa hai nhài cố gắng buộc lên tóc?!