Lý Cố từng nghĩ rằng, trưởng thành là một quá trình tuần tự, nếu ở một nơi như Ninh Xuyên, thì năm, sáu tuổi đã phải biết nhóm lửa nấu cơm, bảy, tám tuổi đã phải phụ giúp việc đồng áng, gánh vác nửa phần trách nhiệm, mười ba, mười bốn tuổi đã phải ra ngoài bươn chải kiếm sống. Còn nếu theo con đường học hành ở thành phố, thì sẽ là học cấp hai, rồi đến cấp ba, sau đó là đại học, học xong thì tìm một công việc tốt. Cậu không ngờ rằng, cuộc sống đôi khi không cho phép con người ta được sống một cách an nhàn như vậy, muốn không bị quật ngã, chỉ có thể trưởng thành nhanh hơn, nhanh hơn nữa.

Chân của trưởng thôn mãi vẫn không khỏi, ông trở thành một người què, một người què có chút đau buồn. Dù sao cũng chỉ còn một chân lành lặn, việc thu gom vật liệu cũng không còn nhanh nhẹn như trước.

Lý Cố nghĩ điều duy nhất cậu có thể làm là phải học tập chăm chỉ hơn nữa, bởi vì lúc này, cậu chưa có con đường nào khác để đi. Thầy Hứa nhận thấy học kỳ này Lý Cố thực sự rất chăm chỉ, không chỉ các môn học khác, mà ngay cả môn Ngữ văn, cậu cũng cố gắng giảm thiểu tối đa điểm trừ. Vài lần điểm thi ra cao đến mức đáng kinh ngạc, thầy Hứa lo lắng, dặn dò: “Em cứ giữ vững phong độ như vậy là được rồi, không cần phải ép buộc bản thân quá. Chỉ cần duy trì được như thế này, vào Nhất Trung là chuyện chắc chắn.”

Làm sao cậu chỉ muốn vào Nhất Trung một cách an toàn? Cậu muốn thi đỗ thủ khoa toàn thành phố!

Nhưng Lý Cố không dám nói với thầy Hứa rằng, cậu làm vậy là vì tiền – mỗi năm, ba học sinh đứng đầu toàn khối sẽ được nhận học bổng, khoảng hai nghìn tệ, có số tiền này, cậu có thể mua cho trưởng thôn cả một xe đá.

Dù học tập với cường độ cao như vậy, Lý Cố vẫn giữ thói quen mỗi tuần đón Kỷ Hàn Tinh về nhà ăn cơm, nhưng không lâu sau, Kỷ Hàn Tinh đã chủ động nói với cậu rằng cuối tuần sẽ không về nữa, trước vẻ mặt ngạc nhiên của Lý Cố, Kỷ Hàn Tinh bình tĩnh nói rằng cậu đã thi vượt cấp lên lớp sáu, học kỳ này phải chuẩn bị thi vào cấp hai. “Cuối tuần em muốn ở lại trường ôn bài, anh cũng ở lại trường đi, anh còn bận hơn em mà.” Đúng là việc này giúp Lý Cố tiết kiệm được kha khá thời gian, nhưng sự hiểu chuyện của Kỷ Hàn Tinh khiến cậu cảm thấy chua xót, không khỏi suy nghĩ lung tung, không biết vì sao Kỷ Hàn Tinh lại vội vàng thi vượt cấp như vậy. Kỷ Hàn Tinh bĩu môi, thản nhiên bày tỏ sự chán ghét của mình: “Thầy cô dạy toàn những kiến thức trẻ con, ông nội đã dạy em từ lâu rồi, học chán lắm.”

“Vậy thì cứ từ từ thôi, làm quen thêm bạn bè cùng trang lứa cũng tốt mà?” Lý Cố dỗ dành hỏi.

“Bọn nó trẻ con lắm, chơi không hợp đâu.”

Vẻ mặt đó của Kỷ Hàn Tinh khiến trái tim Lý Cố mềm nhũn: “Vậy thì hai tuần về một lần nhé, anh phải thường xuyên gặp em chứ.” Kỷ Hàn Tinh suy nghĩ một chút rồi đồng ý.

Học kỳ này trôi qua thật nhanh, trong ấn tượng của Lý Cố, hai anh em chỉ gặp nhau được vài lần, vậy mà đã đến kỳ thi của mỗi người.

Ngày có kết quả, Lý Cố rất vui, cũng thở phào nhẹ nhõm. Niềm vui này thật phức tạp và bị kìm nén, giống như một người cao lớn đứng dưới mái hiên thấp, không gian thở còn hạn hẹp, muốn nhảy cũng không thể nhảy cao được. Vị trí thủ khoa đã nằm chắc trong tay, sau khi hoàn thành các thủ tục, cậu sẽ nhận được tiền thưởng, Lý Cố thở phào nhẹ nhõm, bắt đầu tính toán đến chuyện mua đá.

Cậu cứ nghĩ hai nghìn tệ là số tiền lớn nhất mà cậu có thể kiếm được lúc này, không ngờ lại có một người đàn ông mặc vest, đi giày da đến tìm cậu: “Xin hỏi, có phải em là Lý Cố, học sinh lớp 7, đỗ thủ khoa kỳ thi chung vừa rồi không?” Người đàn ông tự xưng là họ Ngụy, giới thiệu bản thân là chủ nhiệm khối lớp 10 trường THPT Tập Anh, trước khi đến đã tìm hiểu sơ qua về hoàn cảnh của cậu, muốn được gặp mặt phụ huynh của Lý Cố để trao đổi.

Lý Cố nghi ngờ đánh giá người đàn ông từ đầu đến chân: “Có chuyện gì ông cứ nói thẳng với tôi là được.”

Chuyện là như thế này, các trường dân lập ở địa phương vẫn luôn tồn tại tình trạng “mua học sinh”. Lý do rất đơn giản, ngoài những trường công lập tốt như Nhất Trung, thì các trường THPT còn lại hoặc là trường công lập nhưng chất lượng giáo viên và học sinh đều bình thường, hoặc là trường dân lập với học phí đắt đỏ, chỉ muốn kiếm tiền trên lưng học sinh. Những ngôi trường như vậy thường thì học sinh nghèo khó không đủ khả năng theo học, vì vậy, để giữ thể diện, hàng năm, nhà trường sẽ bỏ ra một số tiền lớn để “mua” những học sinh có thành tích thi chuyển cấp nổi bật, dưới hình thức cấp học bổng, mục đích là để họ đến trường học tập chăm chỉ, nâng cao tỷ lệ đỗ tốt nghiệp của trường.

Lần đầu tiên trong đời Lý Cố mới biết đến cách làm ăn “bạc” như vậy, cậu sững sờ người ra. Ngạc nhiên thì có ngạc nhiên, nhưng cũng không thể phủ nhận rằng cậu rất xúc động, điều kiện mà họ đưa ra rất hậu hĩnh. Ông Ngụy có khuôn mặt gầy gầy, toát lên vẻ lanh lợi, nhưng thái độ lại rất hòa nhã, lời nói ra lúc nào cũng ôn tồn: “Nền tảng của em rất tốt, đến Tập Anh, các thầy cô sẽ dốc sức bồi dưỡng cho em, học phí và chi phí sinh hoạt đều được miễn giảm. Tập Anh là trường thành lập sau nên danh tiếng có phần kém hơn Nhất Trung một chút, nhưng giáo viên đều là những người giỏi được mời từ nơi khác đến, em có thể suy nghĩ kỹ.”

Thầy Hứa cũng đến tìm cậu, nói nhân lúc cậu chưa về Ninh Xuyên, tối nay thầy sẽ đãi cậu một bữa cơm.

Luật bất thành văn mà, học sinh thi được thành tích tốt như vậy thì phụ huynh phải mời thầy cô một bữa cơm. Mấy năm nay, các thầy cô giáo chủ nhiệm lớp 7 cũng rất quan tâm đến Lý Cố. Thầy Hứa biết nhà Lý Cố nghèo, lại là con nuôi, chắc chắn gia đình sẽ không lo liệu được việc này, nhưng giờ đây cậu đã là thủ khoa rồi, thầy muốn cậu tốt nghiệp một cách vẻ vang, không thể để người ta dị nghị về lễ nghĩa được. Thầy Hứa vừa mới mời các thầy cô khác trong lớp, chắc hẳn đã nhận được không ít lời khen ngợi, cả người rạng rỡ, vui vẻ như thể hôm nay là ngày cưới của chính mình: “Em còn nhớ thầy hiệu trưởng mà thầy đã từng nhắc đến không? Ông ấy chính là hiệu trưởng trường Nhất Trung đấy. Đợi khi em đến đó, thầy sẽ xin cho em vào một lớp chọn, em nên học khối tự nhiên, biết chưa? Đó là thế mạnh của em. Nhất Trung có một thầy giáo họ Trương, thầy ấy dạy Vật lý rất hay, biết đâu em còn có thể đoạt giải trong các kỳ thi học sinh giỏi…”

Lý Cố cúi gằm mặt, không dám nhìn thầy, nghe thầy Hứa say sưa vẽ ra tương lai cho mình, cuối cùng cậu không nhịn được nữa, ngắt lời: “Thầy ơi, em quyết định học Tập Anh rồi ạ.”

Cậu đã tự “bán” mình với giá ba vạn tệ.

Thầy Hứa sững người một lúc lâu, sau đó chỉ “ừ” một tiếng rồi bỏ đi. Lý Cố bị thầy cho “leo cây” cả buổi chiều, cậu nghĩ có lẽ thầy sẽ không bao giờ tha thứ cho cậu nữa. Trong lòng Lý Cố rất buồn, thầy Hứa quan tâm đến tương lai của cậu như vậy là thật lòng muốn tốt cho cậu, nhưng bản thân cậu lại thiển cận, không xứng đáng với kỳ vọng của thầy. Trời sắp tối, thầy Hứa quay lại, thản nhiên chỉnh lại cổ áo cho cậu: “Đi thôi, cơm nước xong xuôi rồi hẵng về.” Cổ họng Lý Cố nghẹn lại, khó khăn thốt lên: “Cảm ơn thầy.”

Thầy Hứa đã đặt một phòng riêng tại một nhà hàng sang trọng trong thành phố, các thầy cô giáo lớp 7 và thầy hiệu trưởng trường Nhất Trung đều có mặt. Thầy Hứa vừa cười vừa nói: “Rót cho Lý Cố một chút đi, học sinh nào mới tốt nghiệp cấp hai đã được uống rượu chứ, nhưng mà thằng bé này sắp trưởng thành rồi.” Lý Cố chỉ nhớ hôm đó có rất nhiều món ăn ngon, còn nhiều hơn cả những món cậu được ăn vào dịp Tết, cậu đã nói rất nhiều lời cảm ơn. Và rất nhiều lời… xin lỗi với thầy Hứa.

Trong lời chúc tốt nghiệp, thầy Hứa đã viết tặng cậu câu nói giống hệt như câu nói mà thầy Kỷ Trí Thanh từng viết – “Thiếu niên cứ ngẩng cao đầu mà sống”.

Đừng để bản thân bị trói buộc bởi những thứ trước mắt, thế giới này còn rộng lớn và cao xa hơn em tưởng tượng rất nhiều. Cho dù bản thân cuộc sống có muôn vàn khó khăn, cho dù có những lúc em vấp ngã, sa lầy trong vũng bùn của hiện thực, thì cũng hãy nhớ rằng, hãy nhìn xa hơn nữa.

Ba vạn tệ, vào thời điểm đó, đủ để xây một con đường.

Công nhân hỏi người thanh niên bỏ vốn ra xây dựng con đường này, rằng nên đặt tên con đường là gì, Lý Cố nói, hãy đặt tên là đường Lý Đức Chính. Lý Đức Chính, tên của trưởng thôn, đã nhiều năm rồi không ai gọi đến cái tên ấy. Ông ấy sống như một người không tên, một danh phận trở thành tên gọi của ông, ông ấy cần mẫn sống vì danh phận ấy.

Trưởng thôn biết chuyện thì xấu hổ vô cùng, chỉ vào mặt Lý Cố mắng: “Mau đổi tên đi!”, Lý Cố nhất quyết không chịu. Trưởng thôn tức giận, dọa: “Có tin là tao đánh mày không hả?”, Lý Cố vẫn khăng khăng, rất đàng hoàng, dùng giọng địa phương đặc sệt của mình hét lên: “Tiền là do con bỏ ra!”. Thế là bị trưởng thôn đuổi đánh khắp làng.

Cậu chạy không nhanh, ông lão kia lại bị què một chân, không đuổi kịp cậu. Lý Cố cố tình chạy chậm lại để ông đuổi kịp, bị ăn hai cái dép vào mông, nhưng cậu lại rất vui vẻ, cười đến chảy nước mắt.

Con đường sắp hoàn thành, kỳ nghỉ hè dài đằng đẵng cũng sắp kết thúc. Lý Cố sắp trưởng thành, cậu đã là một chàng trai rắn rỏi, tuấn tú. Ba người họ cùng nhau đi xem con đường mới được sửa chữa xong, hôm đó tâm trạng Lý Cố đặc biệt vui vẻ, cậu ngồi xổm xuống định cõng Kỷ Hàn Tinh đi. Mấy năm nay, Kỷ Hàn Tinh cũng đã lớn hơn rất nhiều, cậu bé cười cười từ chối, không muốn bị coi là trẻ con nữa. Lý Cố bất đắc dĩ, liếc mắt nhìn thấy ông lão què, không nói không rằng cõng ông lên, chạy như bay. Trưởng thôn sợ hãi, liên tục đấm vào lưng cậu, mắng: “Thằng nhóc thối tha, mau bỏ tao xuống!”. Gió thổi vù vù, Kỷ Hàn Tinh chạy theo sau hai người, cùng nhau tiến về phía trước.

Đến chỗ bia đá đầu làng, Lý Cố mới chịu bỏ ông xuống.

Trên tấm bia đá to bản khắc dòng chữ “Lý Đức Chính”, trưởng thôn nghĩ, nếu có một ngày ông qua đời, đến bia mộ cũng không cần phải dựng lại, còn gì vẻ vang hơn thế nữa. Ông vuốt ve tấm bia đá, lấy trong túi áo ra chai rượu quý giá của mình, rót một chén nhỏ lên bia. Lý Cố tò mò ghé sát vào: “Này, cho con nếm thử một chút với được không?”. Cậu nhấp một ngụm, cay đến chảy nước mắt, đúng là “rượu hoa đào” tự ủ của ông cụ, mạnh thật đấy.

Con đường trải dài đến tận chân trời kia, đã mua mất của cậu ba năm thanh xuân. Lý Cố lau đi giọt nước mắt cay xè nơi khóe mi, trên khuôn mặt tuấn tú dần hiện lên nụ cười, nhưng có sao đâu chứ, cậu sắp trưởng thành rồi, đã đến lúc phải dũng cảm gánh vác cuộc đời mình.